۲۱ تیرماه، روز جهانی بدون پلاستیکروزنامه فرهیختگان - نسرین نیکنام: آگاهی از مضرات باقی ماندن پلاستیک در طبیعت و تجدیدپذیر نبودن آن سبب شده که در سال‌های اخیر سازمان محیط‌زیست و شهرداری تهران تلاش کنند با اجرای برنامه‌های فرهنگی گام‌هایی را برای کاهش استفاده از کیسه‌های پلاستیکی بردارند اما آمارها نشان می‌دهد که این اقدامات خیلی موثر نبوده و تا رسیدن به نقطه ایده‌آل و استفاده نکردن از کیسه‌های پلاستیکی راه زیادی باقی مانده است. حسین جعفری، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران معتقد است: «نه به کیسه‌های پلاستیکی در روز بدون نایلکس باید به رویه فرهنگی شهروندان تبدیل شود.»
بلای جان انسان و حیوانبالا رفتن حساسیت‌ها مبنی‌بر استفاده نکردن از کیسه‌های پلاستیکی تا جایی پیش رفت که به غیر از انسان‌ها، حیوانات و آبزیان هم گرفتار آلودگی ناشی از وجود کیسه‌های پلاستیک در طبیعت و دریا شدند. رهاکردن کیسه‌ها در فضای باز سبب می‌شود که آنها به همراه باد جابه‌جا شده و وارد رودخانه‌ها و کانال‌های آب شوند؛ در نتیجه موجب گرفتگی آبراهه‌ها می‌شوند و در بسیاری موارد به علت ساکن ماندن آب، زاد و ولد انواع حشرات افزایش می‌یابد.
از سوی دیگر وقتی کیسه‌های پلاستیکی وارد محیط‌زیست دریایی می‌شوند زنجیره غذایی جانوران دریایی را با خطر جدی مواجه می‌کنند، از این رو سالانه هزاران گونه از جانوران آبزی از قبیل وال، دلفین، فک و لاک‌پشت و نیز پرندگان دریایی بر اثر خوردن این کیسه‌ها و خفگی ناشی از آن می‌میرند. جالب است بدانید که کیسه‌های بلعیده شده حتی پس از مرگ جانوران و تجزیه آنها نیز سالم باقی می‌مانند، بنابراین دوباره پراکنده شده و از بین بردن حیاتی دیگر را ادامه می‌دهند.
شیرابه، دشمن خطرناک خاک و آبیکی از راه‌هایی که مدیران شهری برای کنترل پلاستیک و ممانعت از رها نشدن آن در طبیعت اتخاذ کردند دفن آنها بود اما نتیجه این اقدام تولید شیرابه و نفوذ آن به آب‌های زیرزمینی بود که این معضل در شهرهای شمالی به دلیل ورود شیرابه به دریا بزرگ‌تر و حاد‌تر شد. شیرابه‌ها با ترکیباتی نظیر فلزات سنگین و سایر ترکیبات خطرناک جزء ترکیبات زیان‌آور برای محیط‌زیست هستند و سلامت انسان‌ها و حیوانات از هر طرف با تهدید جدی روبه‌رو است.
تولید روزانه 500 تن زباله در کشورآمار و ارقام نشان می‌دهد کشور ما به علت اینکه تولید‌کننده پتروشیمی است جزء کشورهای پرمصرف دنیا از لحاظ کیسه‌های پلاستیکی به شمار می‌آید. به گفته محمد حیدرزاده، مدیرکل محیط‌زیست استان تهران، میزان پلاستیک تولیدی در ایران 177 هزار تن است که معادل 500 تن در روز است و شاید تغییر ذائقه خرید مردم دلیلی بر افزایش تولید کیسه‌های پلاستیکی باشد که به نوعی سیستم خرید زنبیلی به خرید بسته‌بندی تغییر شکل داده است.
البته این معضل تنها گریبان کشور ما را نگرفته بلکه بسیاری از کشورهای دنیا نیز با تهدید جدی در زمینه رشد استفاده از کیسه‌های پلاستیکی روبه‌رو هستند اما فرق کشور ما با کشورهای دیگر این است که آنها برنامه‌های جدی و پیگیرانه‌ای را برای برخورد با این معضل اجرایی می‌کنند اما در ایران برنامه‌های پیشنهادی خیلی جدی گرفته نمی‌شود. برای مثال در کانادا، امارات متحده عربی و انگلیس، قوانین تشویقی و تنبیهی در زمینه مصرف کیسه پلاستیکی اعمال شده است مانند اخذ مالیات هزینه کیسه پلاستیکی از مصرف‌کننده که به‌عنوان سیاست‌های تنبیهی اعمال می‌شود و سیاست‌های تشویقی مانند معافیت‌های مالیاتی از فروشندگانی که کیسه‌های پلاستیکی را حذف می‌کنند.
راهکار چیست؟مدیرکل محیط‌زیست استان تهران در پاسخ به این پرسش که راهکار اساسی برای کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی چیست، می‌گوید: «بهترین و اجرایی‌ترین کار استفاده از کیسه‌های الیاف طبیعی یا پلاستیک‌های زیستی است زیرا این نوع پلاستیک‌ها از مواد طبیعی نظیر نشاسته ذرت، روغن گیاهی و نشاسته نخود به دست آمده و به راحتی بازیافت می‌شوند.
البته در این میان نباید از نقش رسانه‌ها برای آگاهی دادن به مردم هم غافل شد. فرهنگ‌سازی و آموزش استفاده از کیسه‌های الیافی (سازگار با محیط‌زیست) می‌تواند به راحتی به حذف کیسه‌های پلاستیکی منجر شود. حیدرزاده تاکید می‌کند: «تا پیش از تولید کیسه‌های سازگار با محیط‌زیست، تنها راهکار در زمینه مقابله با انباشت زباله‌های پلاستیکی، ممنوعیت استفاده از این کیسه‌ها یا تشویق به بازیافت آنها بود اما با ورود کیسه‌های سازگار با محیط‌زیست که به‌طور طبیعی قابل تجزیه هستند، مسیر این مبارزه تغییر کرد.»
معضل وجود پلاستیک تنها به کیسه‌های نایلکس محدود نمی‌شود بلکه تولید روزافزون بطری‌های نوشابه و آب‌معدنی نیز تاثیر زیادی در افزایش تولید پلاستیک در کشور دارد و این آسیب تنها توسط مردم یا فقط دولت قابل حل نیست بلکه این دغدغه ملی و بین‌المللی نیاز به همکاری‌های بیشتر و جدی‌تر از هر دو سو دارد.
(ICEMA) Iran Construction Engineering Management Association
